Cách đọc bản vẽ xây dựng: Hướng dẫn chi tiết cho người mới bắt đầu

Bản vẽ xây dựng là ngôn ngữ kỹ thuật không thể thiếu trong ngành xây dựng. Để hiểu rõ công trình trước khi thi công, việc nắm vững cách đọc bản vẽ xây dựng là điều cần thiết. Cùng Hai Xe tìm hiểu thêm thông tin để giúp bạn tiếp cận dễ dàng, từ ký hiệu cơ bản đến cấu trúc tổng thể của một bộ bản vẽ.

Bản vẽ xây dựng thể hiện ý tưởng thiết kế công trình (ảnh sưu tầm)

Bản vẽ xây dựng là gì?

Bản vẽ xây dựng là tài liệu kỹ thuật thể hiện ý tưởng thiết kế công trình thông qua các hình ảnh, ký hiệu, tỷ lệ và chú thích. Đây là căn cứ quan trọng để đơn vị thi công triển khai công việc đúng với thiết kế và đảm bảo chất lượng công trình.

Một bộ bản vẽ đầy đủ thường bao gồm:

Bản vẽ kiến trúc
Bản vẽ kết cấu
Bản vẽ điện
Bản vẽ cấp thoát nước
Bản vẽ phối cảnh (nếu có)

Tại sao cần biết cách đọc bản vẽ xây dựng?

Việc đọc hiểu bản vẽ không chỉ dành cho kỹ sư hay kiến trúc sư mà còn cần thiết với chủ đầu tư, người giám sát, thi công,… Những lợi ích khi biết cách đọc bản vẽ gồm:

Hiểu rõ hình dáng, kết cấu và vật liệu của công trình
Kiểm tra và giám sát đúng theo thiết kế
Dễ dàng trao đổi thông tin với kiến trúc sư, kỹ sư
Phát hiện lỗi hoặc sai lệch trong quá trình triển khai thi công

Đọc bản vẽ để hiểu rõ kết cấu công trình (ảnh sưu tầm)

Cách đọc bản vẽ xây dựng từng bước

Xác định các loại bản vẽ trong hồ sơ thiết kế

Trước tiên, bạn cần phân biệt được các loại bản vẽ trong bộ hồ sơ:

Bản vẽ kiến trúc: Thể hiện mặt bằng, mặt đứng, mặt cắt, bố trí phòng, cửa, cầu thang,...
Bản vẽ kết cấu: Thể hiện cấu kiện chịu lực như móng, dầm, sàn, cột, thép cốt,…
Bản vẽ điện: Gồm sơ đồ điện chiếu sáng, ổ cắm, mạng internet, chống sét,…
Bản vẽ nước: Thể hiện đường ống cấp thoát nước, bể chứa, hộp kỹ thuật,…

Hiểu các ký hiệu cơ bản

Một số ký hiệu quan trọng bạn cần ghi nhớ khi đọc bản vẽ:

Đường nét: Đường đậm thể hiện vật thể cắt qua, đường mảnh thể hiện phần nhìn thấy hoặc kích thước.
Ký hiệu vật liệu: Gạch, bê tông, gỗ, thép được thể hiện bằng ký hiệu riêng biệt.
Ký hiệu cửa, cầu thang, lan can, vệ sinh: Dễ nhận biết nhờ hình vẽ quy ước.
Mũi tên cầu thang: Chỉ hướng đi lên hoặc xuống.
Ký hiệu mặt cắt, chi tiết: Giúp bạn biết được phần bản vẽ nào cần xem thêm để hiểu rõ hơn.

Nắm rõ tỷ lệ và hướng nhìn

Bản vẽ luôn có tỷ lệ (1:50, 1:100…) để biểu diễn kích thước thực tế. Đồng thời, hướng nhìn (mặt đứng, mặt cắt) giúp bạn định hình không gian và cấu trúc công trình theo nhiều chiều.

Đọc theo trình tự hợp lý

Nên đọc bản vẽ theo thứ tự sau:

Bản vẽ tổng thể (quy hoạch, vị trí công trình trên đất)
Mặt bằng các tầng (kiến trúc)
Mặt đứng và mặt cắt để hiểu chiều cao, cấu trúc công trình
Bản vẽ kết cấu: móng, sàn, dầm, cột
Bản vẽ hệ thống điện - nước
Chi tiết kỹ thuật và bảng thống kê vật tư

Cần hiểu rõ các ký hiệu cơ bản trong bản vẽ (ảnh sưu tầm)

Một số lưu ý khi đọc bản vẽ xây dựng

Luôn chuẩn bị công cụ hỗ trợ

Khi đọc bản vẽ, bạn nên có sẵn các công cụ sau để hỗ trợ việc tra cứu và kiểm tra kích thước:

Thước tỉ lệ chuyên dụng (scale ruler): Dùng để đo kích thước theo tỷ lệ 1:50, 1:100,…
Máy tính cầm tay hoặc điện thoại: Giúp chuyển đổi kích thước từ bản vẽ ra thực tế nhanh chóng.
Phần mềm đọc bản vẽ: AutoCAD, PDF Viewer hoặc ứng dụng CAD trên điện thoại giúp bạn zoom, đo trực tiếp, tra ký hiệu dễ dàng.
Bản vẽ in khổ lớn: Nếu có thể, hãy sử dụng bản vẽ in rõ nét để dễ theo dõi các chi tiết nhỏ.

Đọc kỹ ghi chú và chú thích kỹ thuật

Đừng chỉ nhìn hình - phần chữ trong bản vẽ cũng vô cùng quan trọng. Một vài điểm cần chú ý:

Ghi chú kỹ thuật: thường nằm ở góc phải bên dưới tờ bản vẽ gồm tên bản vẽ, ký hiệu, tỷ lệ, ngày vẽ, người thiết kế, người kiểm tra,…
Ghi chú bên cạnh hình vẽ: Thường giải thích chi tiết vật liệu, kỹ thuật lắp đặt, yêu cầu thi công,…
Chú thích kích thước: Đơn vị tính (mm, cm, m) cần được hiểu rõ để không gây nhầm lẫn khi thi công.

Đừng quên đọc ghi chú trong bản vẽ (ảnh sưu tầm)

Đối chiếu thông tin giữa các bản vẽ

Mỗi bản vẽ (kiến trúc, kết cấu, điện nước,…) chỉ thể hiện một khía cạnh riêng của công trình. Vì vậy, khi đọc, bạn nên:

So sánh các mặt bằng giữa các tầng để hiểu cấu trúc chung
Đối chiếu mặt bằng kiến trúc với mặt cắt và mặt đứng để hiểu rõ cao độ, không gian ba chiều
Kiểm tra kết cấu có phù hợp với kiến trúc hay không (ví dụ: vị trí cửa có bị cản trở bởi cột, dầm?)
So sánh vị trí các thiết bị điện – nước với không gian sử dụng để đảm bảo tiện ích và thẩm mỹ

Trao đổi với người thiết kế khi có thắc mắc

Ngay cả khi bạn đã có kinh nghiệm, vẫn có thể gặp những ký hiệu, chi tiết hoặc giải pháp kỹ thuật chưa từng thấy. Khi đó, đừng ngần ngại:

Liên hệ với kiến trúc sư, kỹ sư thiết kế hoặc đơn vị tư vấn
Yêu cầu cung cấp bản vẽ chi tiết hoặc mô hình 3D nếu cần thiết
Ghi chú lại những phần chưa rõ để trao đổi khi họp công trình

Kết luận

Việc nắm vững cách đọc bản vẽ xây dựng là yếu tố quan trọng giúp bạn chủ động hơn trong các công việc liên quan đến thiết kế, thi công và giám sát công trình. Dù không phải là dân kỹ thuật, bạn vẫn hoàn toàn có thể đọc hiểu bản vẽ nếu biết cách tiếp cận từ cơ bản đến nâng cao. Hãy bắt đầu từ những yếu tố đơn giản như ký hiệu, tỷ lệ, cách trình bày và dần làm quen với từng loại bản vẽ để tự tin hơn khi tham gia vào các dự án xây dựng.